Yalanlar, günlük yaşamın kaçınılmaz bir parçasıdır. Ancak, bazıları için yalan söylemek alışkanlık haline gelirken, diğerleri bu durumu asla kabullenemez. Bazı atasözleri, yalanın er geç ortaya çıkacağına dair bir inanç taşır. Türkiye'de sıkça duyduğumuz "yalancının mumu yatsıya kadar yanar" sözü, yalanın kısa ömürlü olduğuna dair bir metafor. Ama bu, gerçekten doğru mu? Psikiyatri Uzmanı Dr. Ayşe Kurt, yalan söyleme davranışını ve bunun psikolojik boyutlarını derinlemesine inceliyor.
Yalan, çoğu zaman bireylerin kendi çıkarları doğrultusunda, gerçekleri çarpıtarak ya da gizleyerek kendilerini koruma çabalarının bir sonucudur. Psikiyatri Uzmanı Dr. Ayşe Kurt, bireylerin yalan söyleme nedenlerini araştırırken; sosyolojik, psikolojik ve hatta biyolojik faktörlerin etkisini de göz önünde bulunduruyor. İnsanlar, yalanlarıyla karşılarına çıkan durumları kontrol altına alma arayışı içine girebiliyorlar. Bu davranış, bazen bir koruma mekanizması olarak algılanırken, diğer zamanlarda başkalarını kandırma arzusunun bir dışavurumu olarak karşımıza çıkıyor.
Dr. Kurt, “Yalan söylemenin ardında çoğu zaman çocuklukta yaşanan travmalar, güvensizlik veya onaylanma isteği gibi sebepler söz konusudur. İnsanlar, bazı sosyal durumlarda yalan söylemeyi, kabul görmenin ya da toplumdan dışlanmamanın bir aracı olarak görebilir" diyor. Bu da bireylerin psikolojik yapılarında değişimlere ve zamanla daha fazla yalan söyleme alışkanlığı geliştirmelerine neden olabilir. Özellikle sosyal ortamlarda kendini beğendirme, öne çıkma veya daha yüksek bir statü elde etme arzusu, bireyleri yalan söylemeye yönlendirebilir.
Yalanın, birey üzerindeki etkileri, sadece psikolojik değil, aynı zamanda sosyal ilişkilere de büyük zarar verebilir. Yalan söylenip, bunun ortaya çıkması durumunda, güvenin kaybolması kaçınılmazdır. Dr. Kurt, "Yalanların açığa çıkması, bireyde büyük bir suçluluk ve utanma hissi yaratabilir. Sosyal çevrelerinde, yalanları nedeniyle dışlanma korkusu da yalan söyleyen bireylerin daha karanlık bir yola girmelerine neden olabilir" şeklinde açıklıyor. Yalanın açıkça ortaya çıkması, bireyin kendi içsel çatışmalarına yol açarken, aynı zamanda sosyal ilişkilerinde de ciddi bir sorun haline gelebiliyor. Kişi, kendini kötü hissetmeye başlarken, çevresi tarafından da bir hüsranla karşılaşabilir.
Dr. Kurt, "Doğruyu söylemek, her zaman daha az sorun çıkarır. Gerçeklerle yüzleşmek, uzun vadede daha sağlıklı sosyal ilişkilerin gelişmesine yardımcı olur" diyerek, yalan söyleme alışkanlığının zararlı yanlarına dikkat çekiyor. Gerçeklerin peşinden koşmak ve bunları kabul etmek, bireylerin sadece kendilerine değil, çevrelerindeki insanlara karşı da sorumluluklarını yerine getirmeleri anlamına gelir. Yalancının başından geçebilecek en kötü senaryolardan biri, yalanlarının ortaya çıkması ve bu durumun sosyal ilişkilerini zorlaştırmasıdır.
Sonuç olarak, yalanın ömrü her ne kadar kısa görünse de, arkasında bıraktığı izler ve etkiler uzun süre sürmektedir. Dr. Ayşe Kurt'un belirttiği gibi, bu durumla yüzleşmek ve başkalarına karşı dürüst olmak, hem ruhsal sağlığı korumak hem de sağlıklı ilişkiler kurmak adına elzemdir. Yalanın mumu belki de yatsıya kadar yanar, ama bu mumu körüklemenin kimseye bir faydası yoktur. "Kendin oyunu kodlamak yerine, gerçeği anlat!" mesajı, yalanların yarattığı çatlakların onarılmasında önemli bir adım olabilir.
